|
گروه اندیشه: علامه «سیدحسن صدر»، صاحب کتاب «تأسیس‌الشیعة» در اثبات پیشتازی شیعه در مباحث علوم قرآنی، به «کتاب فی علوم‌القرآن» حضرت امام علی(ع) استشهاد می‌کند.
 |
| حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر «سیدرضا مؤدب»، مدیر گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه قم |
به گزارش خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)، حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر «سیدرضا مؤدب»، مدیر گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه قم، در گفت‌وگوی اختصاصی با سرویس اندیشه، با موضوع «نقش امام علی(ع) در تاریخ و تدوین حدیث»، به مناسبت ولادت مولود کعبه گفت: زمانی که از مصحف حضرت امام علی(ع) یاد می‌شود، منظور قرآنی است که همراه آن توضیحات، شأن نزول، شرح و بیان آیات آمده است و الا قرآن یاد شده در آنجا، دقیقا همین قرآن موجودی است که ما در اختیار داریم.
عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی(ص) العالمیة به بررسی اجمالی دیگر آثار امیرالمؤمنین علی(ع) و نقش ایشان در تاریخ و تدوین حدیث پرداخت و گفت: اثر دیگری که از مکتوبات امام علی(ع) باقی است، مجموعه‌ای است که گاهی با نام «کتاب علی(ع)» یا «جامعه علی(ع)» و یا گاهی با نام «صحیفةالفرائض» از آن یاد می‌شود.
نویسنده کتاب «تاریخ حدیث» با بیان این مطلب که این مجموعه در واقع مطالبی بوده است که حضرت رسول(ص) املاء و حضرت علی(ع) یادداشت فرمودند، افزود: در واقع این مجموعه در زمان خود پیامبر(ص) شکل گرفته است. امام حسن(ع) از این مجموعه (کتاب علی(ع)) عبارتی دارند که در مصادر حدیثی ـ از جمله مرحوم مجلسی در «بحارالانوار» ـ آن را نقل می‌کنند، امام حسن (ع)می‌فرماید:
«ان العلم فینا و نحن اهله؛ علم و دانش همه پیش ماست». مقصود از عبارت «علم» همان علوم دینی، معرفتی و الهی است که از آن می‌توان به حدیث هم یاد کرد و بعد امام حسن(ع) می‌فرمایند «و هو عندنا مجموع کله بحذافیره؛ تمام این علوم و دانش نزد ماست.» و در ادامه می‌فرمایند: «و هو عندنا مکتوب باملاء رسول الله و خط علی بیده» این جمله بسیار مهم است؛ یعنی تمام این علوم که به دست ما رسیده است مکتوبی که به املاء پیامبر(ص) و خط حضرت علی(ع) بوده است.
مدیر گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم تصریح کرد: این مجموعه در دوران‌های متعدد توسط امامان معصوم(ع) بر دیگران عرضه شده است و گاهی به آن استشهاد می‌کردند. «صیرفی» یکی از اصحاب امام محمد باقر(ع) می‌گوید: «ما نزد حضرت محمد باقر(ع) بودیم، ایشان کتابی را آوردند و فرمودند: «هذا کتاب علی» و عباراتی را نشان دادند و فرمودند: «هذا خط علی و املاء رسول الله» که این مجموعه هم نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری مجموعه‌های حدیثی بعدی داشته و از میراث‌های گرانقدر حدیثی بوده که نزد ائمه(ع) محفوظ بوده است و از طریق آن‌ها مطالبش منتقل شده و مجموعه‌های حدیثی بعدی شکل گرفتند.
عضو هیئت مدیره انجمن علوم قرآن و حدیث ایران در ادامه سخنانش، بحث «کتاب فی علوم القرآن» را به میان آورد و اذعان کرد: اثر دیگری که منسوب به حضرت علی(ع) است، کتابی با عنوان «کتاب فی علوم القرآن» است. این مجموعه که در واقع عمدتا مباحث علوم قرآنی؛ مانند محکم و متشابه، ناسخ و منسوخ و یا مطالب تفسیری دیگری بوده است از حضرت علی(ع) به یادگار مانده است.
| دکتر مؤدب: |
| اثر دیگری که منسوب به حضرت علی(ع) است، کتابی با عنوان «کتاب فی علوم القرآن» است. این مجموعه که در واقع عمدتا مباحث علوم قرآن؛ مانند محکم و متشابه، ناسخ و منسوخ و یا مطالب تفسیری دیگری بوده است از حضرت علی(ع) به یادگار مانده است |
این استاد حوزه در تأیید کلام فوق، به سخن علامه «سیدحسن صدر» استشهاد کرد و گفت: علامه سیدحسن صدر که یکی از علمای بزرگ شیعه است و در کتاب «تأسیس‌الشیعه» وقتی می‌خواهد پیشتازی شیعه را در مباحث علوم قرآنی یاد کند، می‌نویسد: «اما سائر انواع علوم القرآن فاول من نوعها و قسمها فهو ایضا علی امیرالمؤمنین ...» سایر علوم قرآن و نخستین کسی که آن‌ها را تنویع و تقسیم کرد، حضرت علی(ع) است و یاد می‌کند که این مطالب به نام علوم قرآن بوده و مجموعه‌ای بوده است که از حضرت علی(ع) رسیده است. احتمال می‌رود که این مجموعه‌ای که به نام علوم قرآن بیان می‌شود، بخشی از همان «کتاب علی(ع)» باشد و یا ممکن است خود مجموعه‌ای مستقل باشد که به دست ما رسیده است.
حجت‌الاسلام مؤدب با اشاره به «اخ القرآن» (نهج‌البلاغه)، تصریح کرد: آخرین مجموعه‌ای که به دست ما رسیده است و امروزه جامعه علمی ما بیشتر از آن بهره می‌برند و مهم‌تر است، مجموعه‌ای به نام «نهج‌البلاغه» است. این اثر بخشی از خطبه‌ها، نامه‌ها و کلمات حضرت(ع) است که عمدتا در آن دوران 5 ساله حکومت رسمی ایشان بیان شده است. آن دورانی که مردم بیشتر به ایشان رجوع داشتند.
وی با اشاره به این‌که بخش قابل توجهی از نامه‌ها، خطبه‌ها و کلماتی که از ایشان صادر شده است، در کتاب شریف «نهج‌البلاغه» جمع‌آوری شده است، خاطرنشان کرد: زحمت این کار را «سید رضی» از علمای قرن 5 شیعه کشیده است و امروزه در اختیار ما قرار دارد. هم‌چنین بر این کتاب شرح‌های فراوانی نوشته شده است. به طوری که آقا بزرگ تهرانی در کتاب «الذریعة فی تصانیف الشیعة» از 150 شرح و علامه امینی در کتاب «الغدیر» از 80 شرح نام می‌برند که بر این مجموعه نگاشته شده است.
عضو هیئت علمی جامعةالمصطفی(ص)العالمیة در ادامه سخنانش گفت: آثار دیگری هم، هم‌چون «کتاب السنن و القضایا و الاحکام» یا «کتاب التعلیقات النحویة» یا آثار دیگری که در کتاب‌های تاریخ حدیث ثبت هست، به حضرت علی(ع) اختصاص دارد که باید برای اطلاعات بیشتر به کتب تاریخ حدیث رجوع شود. نهایتا این‌که حضرت علی(ع) در قرن اول نقش بسیار زیادی داشتند، در این‌که فرمایشاتشان که همه کلام الهی بوده و به نحوی وحی با واسطه است، مضبوط و مکتوب شود تا به نسل‌های بعد منتقل شود. چه آن‌هایی که خود امام(ع) دست به قلم شدند، چه آن‌هایی که پیامبر(ص) املاء فرمودند و امام علی(ع) نوشتند و چه آن‌هایی که ایشان دستور به نوشتن دادند و یا اهمیت نوشتن را بیان کردند.
دکتر مؤدب در پایان سخنانش خاطرنشان کرد: الحمد‌الله نسل بعد از حضرت علی(ع)؛ یعنی امامان معصوم(ع)، همین میراث گرانقدر را حفظ کرده، تداوم داده و معارفی بر آن افزودند و همه این‌ها تا حدود قرن سوم و چهارم به عنوان مجموعه‌های حدیثی یا اصول اربعمائه مکتوب شد و در قرن 4 و 5 توسط عالمان و محدثان بزرگ شیعه؛ مانند شیخ کلینی، صدوق و طوسی، ضبط و به عنوان کتب اربعه تدوین شد که امروزه در اختیار همه جویندگان حدیثی است. | 
