|
گروه ادب: ترجمه یک حلقه واسطه‌ای محسوب می‌شود که افراد را به متن نزدیک می‌کند و آن‌ها با کمک ترجمه، اطلاعات بیشتری از متن قرآن دریافت می‌کنند؛ بنابراین ترجمه قرآن ضرورتی انکارناشدنی است.
 |
| «سید‌رضا مودب» عضو هیئت علمی دانشگاه قم |
«سید‌رضا مودب» عضو هیئت علمی دانشگاه قم در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا) با بیان این مطلب گفت: هدف و ضرورت ترجمه از آنجا ناشی می‌شود که عده زیادی از مسلمانان به زبان عربی آشنا نیستند و یا آشنایی اندکی دارند، طبیعی است که این عده از مسلمانان برای استفاده از قرآن نیازمند ترجمه قرآن هستند تا از طریق ترجمه به متن قرآن نزدیک شوند؛ بنابراین عاقلانه و پذیرفتنی است که هرفردی بخواهد از متنی اطلاع پیدا کند که به زبان آن واقف نیست، به سراغ ترجمه برود و با کمک آن به متن اصلی نزدیک شود.
این مترجم ادامه داد: در دوران معاصر برخی از محققان به‌جد مخالف ترجمه قرآن هستند و معتقدند که قرآن قابل ترجمه نیست و ترجمه به ضرر قرآن و مبانی دینی است.
او ادامه داد: ازجمله این افراد «قاضی عنایه» است که در کتاب «شبهات‌الحول‌القرآن» می‌نویسد: «ترجمه قرآن امری محال و ناشدنی است» استدلال این گروه این است که قرآن از ساختاری بلیغ و فصیح برخوردار است به همین لحاظ امکان بازگرداندن معانی واژه‌ها و آیه‌هایش به زبان دیگر مقدور نیست و هیچ ترجمه‌ای را نمی‌توان قرآن نامید، این افراد معتقدند همه مسلمانان لازم است به متن قرآن مراجعه کنند و مبانی دینی و فکری خود را از متن قرآن استخراج کنند.
عضو هیئت علمی دانشگاه قم افزود: همچنین این افراد معتقدند ترجمههایی که از قرآن انجام شده به گونه‌ای به سمت تحریف قرآن رفته است و نتوانسته قرآن را به خوبی منعکس کند، ترجمه موجب می‌شود مسلمانان از مزایای متن مانند ثواب فراوان برای قرائت و نگاه کردن به کلمات محروم شوند.
او ادامه داد: یکی از مفسران اهل سنت به‌نام «رشیدرضا» در تفسیر «المنار» به تفصیل به این موضوع پرداخته و در ذیل آیه شریفه 158 سوره اعراف «قُلْ یَاأَیُّهَا النَّاسُ إِنِّی رَسُولُ‌اللّهِ إِلَیْکُمْ جَمِیعاً الَّذِی لَهُ مُلْکُ السَّماوَاتِ وَالْأَرْضِ لاَ إِلهَ إِلَّا هُوَ یُحْیِی وَیُمِیتُ فَآمِنُوا بِاللّهِ وَرَسُولِهِ النَّبِیِّ الْأُمِّیِّ الَّذِی یُؤْمِنُ بِاللّهِ وَ کَلِمَاتِهِ وَاتَّبِعُوهُ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ / بگو اى مردم، من پیامبر خدا به سوى همه شما هستم، همان خدایى که فرمانروایى آسمان‌ها و زمین از آن اوست، هیچ معبودى جز او نیست، که زنده مى‌کند و مى‌میراند، پس به خدا و فرستاده او که پیامبر درس نخوانده‌اى است که به خدا و کلمات او ایمان دارد بگروید و او را پیروى کنید، امید که هدایت شوید» اشاره می‌کند که پیروی از پیامبر در مراجعه به متن قرآن و زبانی است که قرآن به آن نازل شده به همین جهت فراگیری لغت عربی برای همه مسلمانان امری لازم و واجب است و اقامه دین اسلام منوط بر فراگیری لغت عربی است.
| دیدگاه‌قائلین‌به‌ترجمه |
| ترجمه متن اصلی قرآن نیست و هیچ مترجمی ادعا نکرده که ترجمه او متن قرآن است ،ترجمه در کنا ر متن اصلی استفاده |
نویسنده کتاب «درسنامه درایة‌الحدیث» گفت: همچنین رشیدرضا و برخی از همراهانش به ترجمههایی اشاره می‌کنند که برای کتاب تورات و انجیل انجام شده و موجب شده متن اصلی تورات و انجیل تغییر بیابد، آن‌ها این نگرانی را در مورد قرآن نیز دارند و معتقدند با ترجمه به این سمت پیش می‌رویم.
این قرآن‌پژوه تصریح کرد: از نظر مخالفان ترجمه فراگیری زبان عربی امری است واجب به همان اندازه که کار کردن برای تأمین معیشت خانواده واجب است، اصولاً دیدگاه ترجمه‌ناپذیری قرآن نزد اکثر محققان و مفسران امری نادرست و دیدگاهی بی‌سند است.
او ادامه داد: چند نکته زیر نادرستی این دیدگاه را بیان می‌کند، اول اینکه ترجمه‌ناپذیری قرآن از منظری درست و از منظری دیگر غلط است، نه‌تنها قرآن بلکه هر متنی را به صورت کامل به زبان دیگری برگرداندن و در عین حال تمام ویژگی‌های متن اصلی را در متن دوم نیز پیاده کردن، امری محال است به عبارت دیگر اصل حرف درست است، لکن تمام کسانی که معتقد به ترجمه قرآن هستند، آن را دقیقاً برابر با متن قرآن نمی‌دانند، بدین جهت همه مترجمان معتقدند که ترجمه قرآن ترجمه قسمتی از آن است، نه تمام آن و به هیچ وجه نباید از ترجمه انتظار همه ویزگی‌هایی را داشت که در متن اصلی وجود دارد.
حجت‌الاسلام مودب ادامه داد: بنابراین کسانی که قائل به ترجمه هستند مانند مخالفان ترجمه، معتقدند به اینکه ترجمه متن اصلی قرآن نیست و هیچ مترجمی ادعا نکرده که ترجمه او متن قرآن است، بلکه معتقدند ترجمه در کنار متن اصلی قرآن مورد استفاده قرار می‌گیرد و برگردان بخش‌هایی از متن است.
او هدف و ضرورت ترجمه را چنین عنوان کرد: هدف و ضرورت ترجمه از آنجا ناشی می‌شود که عده زیادی از مسلمانان به زبان عربی آشنا نیستند و یا آشنایی اندکی دارند؛ طبیعی است که این عده از مسلمانان برای استفاده از قرآن نیازمند ترجمه قرآن هستند تا از طریق ترجمه به متن قرآن نزدیک شوند.
نویسنده کتاب «نزول قرآن و رؤیاى هفت حرف» در ادامه گفت: ترجمه در جایی ضرورت می‌یابد که کسی دسترسی زبانی به متن اصلی ندارد و برای آشنایی با قرآن به ترجمه روی می‌آورد به همین جهت ترجمه قرآن نزد همه فقها جایز است و صدها مترجم به بیش از صد زبان قرآن را ترجمه کرده‌اند.
او گفت: برای رفع نگرانی‌هایی که مخالفان ترجمه دارند باید اشاره کنم که ترجمه باید روش‌مند و صحیح باشد و یک تیم داوری متخصص آن را تایید کند، هر اندیشمند مترجمی که قرآن را ترجمه می‌کند، باید با تأیید این تیم متخصص ترجمه خود را به بازار ارائه کند تا در امر ترجمه با مشکلات کمتری روبرو شویم.
خالق کتاب «روشهاى تفسیر قرآن» تصریح کرد: به اعتقاد من ترجمه کار بسیار مشکلی است، ترجمه قرآن سخت‌تر از تفسیر قرآن است؛ زیرا مترجم می‌خواهد در عبارت کوتاه متن را معنا کند، ولی مفسر با توسعه الفاظ و کلماتی که دارد می‌خواهد متن قرآن را به زبان دیگر یا زبان اصلی تفسیر کند به همین جهت چون مترجم محدودیت‌های بیشتری دارد ترجمه کاری دشوارتر از تفسیر است و هر مترجمی ابتدا باید یک یا چند دور تفسیر قرآن را مطالعه کند تا بتواند آن را به زبان دیگر ترجمه کند.
او ادامه داد: در ترجمه لازم است که عبارات و کلمات به شکل درستی منتقل شوند به عنوان مثال در آیه 28 سوره مریم «یَاأُخْتَ هَارُونَ مَا کَانَ أَبُوکِ امْرأَ سَوْءٍ وَمَا کَانَتْ أُمُّکِ بَغِیّاً / اى خواهر هارون، پدرت مرد بدى نبود و مادرت نیز بدکاره نبود» عبارت «یا اخت هارون» را اکثراً به «ای خواهر هارون» ترجمه می‌کنند، در حالی‌که حضرت مریم خواهر هارون نبوده و این دو فاصله زمانی بسیاری با هم داشتند، اخت هارون تشبیهی است برای حضرت مریم و به دلیل اینکه دختری عفیف و پاکدامن بوده به کار رفته است، مترجمی که این را نداند، ترجمه نادرستی از قرآن ارائه می‌دهد و دیگران را نیز به اشتباه می‌اندازد.
مودب اظهار کرد: همچنین در سوره نساء آیه 94 می‌فرماید: «یَاأَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا ضَرَبْتُمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ فَتَبَیَّنُوا وَلاَ تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقَی إِلَیْکُمُ السَّلاَمَ لَسْتَ مُؤْمِناً تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَیَاةِ الْدُّنْیَا فَعِندَ اللّهِ مَغَانِمُ کَثِیرَةٌ کَذَلِکَ کُنتُم مِنْ قَبلُ فَمَنَّ اللَّهُ عَلَیکُم فَتَبَیَّنُوا إِنَّ‌اللّهَ کَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیراً» / اى کسانى که ایمان آورده‌اید، چون در راه خدا سفر مى‌کنید خوب رسیدگى کنید و به کسى که نزد شما اظهار اسلام مى‌کند، مگویید تو مومن نیستى تا بدین بهانه متاع زندگى دنیا را بجویید، چرا که غنیمت‌هاى فراوان نزد خداست .قبلاً خودتان نیز همین‌گونه بودید و خدا بر شما منت نهاد، پس خوب رسیدگى کنید، که خدا همواره به آنچه انجام مى‌دهید آگاه است»، عبارت «ضربتم» به معنای زدن ممکن است، اینگونه ترجمه شود «ای کسانی که در زمین می‌زنید» در حالی‌که ضربتم این جا به معنای سفر کردن است.
او در پایان به این نکته اشاره کرد: اگر چه برخی از ترجمه‌ها دچار کاستی شده‌اند و نگرانی‌هایی از بابت ترجمه نا‌صحیح از قرآن پیش آمده، اما به هیچ‌وجه نمی‌توان خطای برخی از ترجمه‌ها را مستندی بر عدم امکان ترجمه یافت، در روزگاری که اکثر مسلمانان غیر‌عرب هستند لازم است که قرآن به صدها زبان زنده دنیا به شیوه روش‌مند و صحیح ترجمه شود، تا قرآن در اختیار همه علاقه‌مندان به این کتاب آسمانی قرار گیرد. | 
